część 1. Józef Władysław Bychowiec, Anna z Zamoyskich Sapieżyna, Jan Śniadecki, Franciszek Wigura -- część 4. Konkurs na Katedrę Filozofii w Uniwersytecie Wileńskim w 1820 roku -- część 5. Józefa Władysława Bychowca przekład "Sporu fakultetów" Immanuela Kanta.

Artykuł przedstawia grecki ideał człowieka cnotliwego prezentowany w koncepcji Arystotelesa w kontraście do odpowiednika tego ideału obecnego w kulturze chrześcijańskiej (Tomasz z Akwinu, Jan Duns Szkot). Pewne elementy etyki Arystotelesa wzbudzały bowiem kontrowersje, szczególnie elitaryzm oraz model megalópsychos i musiały zostać w etyce chrześcijańskiej przekształcone. Ze względu na nowy model antropologiczny (człowieka jako istoty grzesznej) pojęcie cnoty uległo pewnej modyfikacji zwłaszcza w nurtach woluntarystycznych, gdyż cnotliwy człowiek, mimo posiadania dobrego charakteru, jest w ramach takiej wizji podatny na upadek. Artykuł (...) prezentuje koncepcję relacji przyczynowej między cnotą a wolną wolą, odnosząc się do uwag Tomasza z Akwinu i Jana Dunsa Szkota. Ponieważ nie ma miejsca na libertariańsko pojętą wolną wolę w etyce Arystotelesa jego cnotliwy ideał moralny jest w pewnym sensie ideałem zamkniętym w swojej doskonałości. Różnica pomiędzy perspektywą chrześcijańskiej i greckiej etyki polega na tym, że w etyce chrześcijańskiej podmiotowość realizuje się bardziej w wolnych aktach podmiotu niż w praktycznej racjonalności. Tym samym cnota nie może determinować wolnej woli w sposób, który odbierałby woli liberatriańsko pojętą wolność. (shrink)

Keith DeRose zauważył, że niezmienności kontekstowej atrybucji wiedzy można bronić za pomocą tzw. manewru z zasadnej stwierdzalności. Stosujący ten manewr inwariantyści (jak np. Tim Black) utrzymują, że wartość logiczna określonej atrybucji wiedzy nie zmienia się wraz ze zmianą kontekstu jej asercji; może się jednak zmieniać to, co takie asercje konwersacyjnie implikują, skutkując poczuciem, że zmienia się wartość logiczna samej atrybucji. Z podobnym manewrem mamy do czynienia w innych sporach filozoficznych. Niektórzy autorzy (m.in. Fred Adams) utrzymują, że zdania fikcjonalne pozbawione są (...) wartości logicznej; jeżeli zdania takie wydają się ją mieć, to tylko za sprawą tego, że wypowiadając takie zdania, implikuje się konwersacyjnie sądy logiczne. Inni badacze (Emery i Hill) argumentują, że za poczucie fałszywości nierzeczywistych okresów warunkowych z niemożliwym poprzednikiem odpowiedzialne są fałszywe implikatury konwersacyjne generowane przez asercje trywialnie prawdziwych zdań tego typu. Z kolei niektórzy, jak Alan Hazlett, twierdzą, że z éA wie, że pù nie wynika to, że p; ale to, że p jest jedynie implikaturą konwersacyjną takiej atrybucji wiedzy. Merytoryczna wartość tego rodzaju argumentacji zależy więc od tego, czy asercje rozważanych zdań rzeczywiście generują określone implikatury konwersacyjne. W pracy wykazałem, że można mieć co do tego wątpliwości. W tym celu identyfikuję i opisuję własność implikatur konwersacyjnych, której – jak pokazuję – nie mają jednak sądy mające być w opinii wspomnianych badaczy implikaturami konwersacyjnymi asercji rozważanych zdań. Własność ta polega na tym, że implikatura konwersacyjna jest wrażliwa na tzw. dociekliwe pytania rozstrzygnięcia – odpowiedź twierdząca na takie pytanie nie generuje implikatury konwersacyjnej, którą asercja takiego zdania mogłaby mieć w innym kontekście. (shrink)

Konserwatywni przeciwnicy prowadzenia badań naukowych na ludzkich embrionach argumentują, że od momentu poczęcia mają one status moralny równy statusowi ludzi dorosłych: zarodki mają takie samo prawo do życia jak dorośli. W artykule przedstawiam oryginalną argumentację za tym stanowiskiem, której źródła można znaleźć w XVII-wiecznej teologii moralnej i współczesnej teorii decyzji. Argumentacja ta nie odwołuje się do statusu ontologicznego embrionów, ale do pewnego typu rozumowania praktycznego na temat tego, co należy robić w rozmaitych sytuacjach niepewności. Na pierwszy rzut oka wydaje się (...) ona wzmacniać stanowisko konserwatywne, ponieważ nie zależy od kontrowersyjnych metafizycznych założeń na temat statusu zarodków czy kwestii ich potencjalności. W artykule pokażę jednak, że argumentacja ta obarczona jest poważnymi wadami, które sprawiają, że nie da się jej zastosować do uzasadnienia sprzeciwu wobec moralnej czy prawnej dopuszczalności np. badań na zarodkowych komórkach macierzystych. (shrink)

W artykule dyskutuję z interpretacją tomistycznej teorii uniwersaliów w książce Pawła Rojka Tropy i uniwersalia. Badania ontologiczne w kontekście problematyki „ukrytego nominalizmu”. Stawiam sobie w nim trzy cele. (i) Proponuję uściślenie definicji powszechnika, pozwalające bronić zasadniczych tez Pawła Rojka dotyczących ukrytego nominalizmu; (ii) pokazuję, że zaproponowana przez Pawła Rojka interpretacja Akwinaty sama popada w ukryty nominalizm; (iii) proponuję, w oparciu o teorię triplex status naturae Awicenny, inne odczytanie tomistycznej teorii uniwersaliów, które wydaje mi się unikać pułapki ukrytego nominalizmu.

W artykule przedstawiam tzw. chwyt z zasadnej stwierdzalności (WAM) wymierzony w znaną argumentację E. Gettiera, która miała wykazać nieadekwatność tradycyjnej definicji wiedzy. Keith DeRose sformułował trzy warunki poprawności WAM – pokazuję, że zaproponowany w pracy WAM je spełnia. Jeśli zaproponowany sposób wyjaśnienia Gettierowskich przykładów jest poprawny, to konkluzywność argumentacji Gettiera staje się wątpliwa. Jeśli jednak nie jest i przykładów Gettiera nie można wyjaśnić poprzez odwołanie się do generowania fałszywych implikatur konwersacyjnych przez prawdziwe asercje określonych zdań, to warunki poprawności nałożone przez (...) DeRose’a na WAM okazują się niewystarczające. W pracy proponuję więc uzupełnić listę tychże o następujący warunek: jeżeli w określonym kontekście k asercja danego zdania Z ma być nieakceptowalna jedynie ze względu na generowanie w tych okolicznościach fałszywych implikatur i1, ..., in, to asercja tego zdania w każdym innym kontekście k*, która generować będzie w k* dokładnie te same fałszywe implikatury i1, ..., in, ma być również nieakceptowalna (i to w równym stopniu). (shrink)

Tematem artykułu jest Tomasza z Akwinu koncepcja radości, której źródłem jest cierpienie innych osób (Schadenfreude). Pierwsza część obejmuje opis starożytnych źródeł Schadenfreude, którymi inspirował się Akwinata. Druga część dotyczy koncepcji nienawiści, która stanowi podstawę dla Schadenfreude. W trzeciej zaś części jest przedstawiona Tomaszowa próba rozróżnienia rozmaitych przypadków występowania Schadenfreude oraz ich częściowego moralnego usprawiedliwienia.

Building on our diverse research traditions in the study of reasoning, language and communication, the Polish School of Argumentation integrates various disciplines and institutions across Poland in which scholars are dedicated to understanding the phenomenon of the force of argument. Our primary goal is to craft a methodological programme and establish organisational infrastructure: this is the first key step in facilitating and fostering our research movement, which joins people with a common research focus, complementary skills and an enthusiasm to work (...) together. This statement—the Manifesto—lays the foundations for the research programme of the Polish School of Argumentation. (shrink)

The relations between Russell and three Polish philosophers are considered. Each of them exchanged letters with Russell but their professional interests in philosophy, their meta-philosophical views and their worldviews profoundly varied. Nevertheless, Russell’s wide intellectual horizon enabled him to have fruitful discussions with each of them. Chwistek’s philosophical aim was to improve Russell’s theory of types but he failed to publish his own book in English with Russell’s preface and he never met Russell in person. The English philosopher, however, helped (...) Chwistek in obtaining the post at Lvov University. Lutosławski was unable to develop the professional philosophical discussion with Russell, whom he met at a philosophical congress, but he expressed positive opinion on the chapters on Plato in Russell’s History of Western Philosophy. This opinion was helpful for Russell in his further cooperation with the publishing house. The last of the Poles under discussion was Themerson, rather a writer, artist and a thinker than a philosopher. He met Russell after the WW II in London, while they both lived there. Themerson edited some minor works of Russell, who wrote a preface to Themerson’s novel. Their letters provide evidence that they shared general attitude towards religion, philosophy and the outlook on the world. Key words RUSSEL, CHWISTEK, LUTOSLAWSKI, THEMERSON. (shrink)

Przedmiotem pracy są uwagi Jerzego Pelca dotyczące pojęcia kłamstwa i kłamania opublikowane w O pojęciu kłamstwa – z punktu widzenia semiotyki (1990). Przedstawioną w niej definicję kłamania porównuję z warunkami nakładanymi na to pojęcie przez innych autorów. Pokazuję, że zdaniem Pelca, warunek ekstensji przekonań nie jest koniecznym warunkiem na kłamstwo. Dodatkowo, zauważam, iż pewne uwagi Pelca skłaniają do wniosku, że można kłamać implikując coś, co uważa się za fałsz, nie zaś wyraźnie to stwierdzając. Argumentuję, że przyjmowany w analizowanej pracy warunek (...) chęci oszukania adresata jest wątpliwym warunkiem koniecznym kłamania. Ostatecznie, uwzględniając spostrzeżenia Pelca, proponuję następująca definicję: (DEF. Kłamania*) Osoba A kłamie w określonym kontekście K osobie B, że p, zawsze i tylko wtedy, gdy: (1) A posługuje się w K pewnym znakiem Z, zaś zgodnie z pewną przyjętą lub utartą konwencją posłużenie się Z przez A wobec B w K może być zasadnie uznane za twierdzenie przez A wobec B, że p, i (2) A nie uznaje w K, że p, oraz (3) nie powiadamia uprzednio o tym B, albo też (2*) A uznaje w K, że p, ale (3*) zakłada, że pomimo (1) B uzna, że A nie sądzi, że p. (shrink)

Św. Tomasz nie napisał nigdy własnego traktatu, w którym wykładałby zasady uprawiania psychologii, podobnie jak nie napisał takiego traktatu odnośnie do innych nauk filozoficznych. Wyjątkiem pozostaje teologia. Pierwsza kwestia, I części Sumy Teologii i piąta oraz szósta kwestia Komentarza do Boecjańskiego dziełka O Trójcy Świętej stanowi bowiem takie traktaty metodologiczne, gdzie Akwinata wyłożył ewidentnie własne poglądy. W przypadku psychologii pozostawił jednak dwie lekcje otwierające Komentarz do Arystotelesowego Traktatu o duszy, w których choć dość literalnie omawia tekst Stagiryty, to formułuje (...) w nim pewien schemat metodologiczny psychologii. Można by sądzić, że przedstawia tam jedynie zawartość komentowanego dzieła, zwłaszcza że styl całej pierwszej części Komentarza jest dość literalny i na pierwszy rzut oka mało znajdujemy tu elementu interpretacyjnego. Uważna analiza pokazuje jednak coś innego. (shrink)

Non-monotonic logics has been popular for recent 15 years. However, it occurs that they are useful to describe some reasonings presented by… Thomas Aquinas. In this paper I show four examples of reasonings where Thomas abandons the principle of monotonicity, all taken from two questions of Summa theologiae concerning God. In each of them Aquinas adds some new premises to the previous set of premises and then draws a conclusion contrary to the previous one, what is impossible under the classical (...) inference. In the next step I present some conclusions, primarily: that for sure we cannot state that these reasonings are just entimematic; that Thomas appears as a superintelligent observer having a holistic view and hence may seem to use in his reasonings rather reduction than deduction; and that we should not call his logic „default”, but rather talk about „the logic of theoria ” or „contemplative/speculative logic”. Finally, I try to find the goal (or the meaning) of using by Thomas one of non-monotonic logics, taking into account that his inferential and interpretive rules serve to organise and clarify some theses (which are very instructive from the perspective of hermeneutics). Perhaps we may find this goal in… education. Well, after all, the Summa is a textbook. As we can see — not only of theology. (shrink)

Jest to fragment traktatu "O Bogu" z "Summy Teologii" św. Tomasza z Akwinu - zawiera on Wstęp, Wprowadzenie i przekład ksiąg VII - X. ks. VII - "O nieskończoności Boga" ks. VIII - "O byciu Boga w rzeczach" ks. IX - "O niezmienności Boga" ks. X - "O wieczności Boga".

Hanna Buczyńska-Garwicz claims that Richard Rorty wants to get rid of the notion of truth. Moreover, she thinks that Rorty’s attitude to the problem of truth is connected with his claim that there is no world beyond language. The author of the article tries to prove that Buczyńska-Garewicz's description of Rorty’s philosophy is very inaccurate. All Rorty wants is just to convince us that philosophy has nothing interesting to say about truth and world and that we should try to stop (...) using words “truth” and “true” in some contexts. He has never said that there is no world beyond language and that the notion of truth should be completely abandoned in our everyday life. (shrink)

The paper is a critical reaction to Marcin Trepczyński article “Thomas Aquinas Non-Monotonically” (Filozofia Nauki 2/2011). It is shown that the author misunderstood the real forms of Thomas Aquinas reasoning. I present arguments which show why these reasonings are monotonic by analyzing some of the examples which Trepczyński is using to justify the opposite thesis.

In the article three Zeno's paradoxes are reconstructed. They are: „Achilles and the turtle”, „Arrow” and „Stadium”. Together with the paradox of „Dichotomy” (which was analysed by the author elsewhere) they form the question about the nature of continuum. In the paper the following hypothesis is accepted: „Dichotomy” is principally connected with the mathematical theory of continuum, whereas other paradoxes concern the application of this theory to the description of physical motion.

Autor wylicza problemy, którymi zajmuje się terapia filozoficzna i podejmuje próbę podania jej definicji. W tekście znajdziemy odwołania do psychologii homeryckiej, współczesnych nurtów terapeutycznych oraz przykładów zastosowania terapii filozoficznej. W artykule ukazany został związek terapii filozoficznej ze starożytnym pojmowaniem filozofii. Główną osią, wokół której prowadzone są rozważania jest zastosowanie terapii filozoficznej w procesie stawania się osobą.

The article is an analysis of the discussion between Amartya Sen and John Rawls concerning the dispute about the proper space of justice. According to Rawls, the author of the theory of justice as impartiality, primary goods are the basis for defining the proper space of justice (he understands the space of justice as the space of primary goods). On the other hand, in Sen\'s opinion, the basis is constituted by human capabilities (the space of justice as :he space of (...) human capabilities). The basic aim of the article is to analyze the charges made by Sen against the theory of justice as impartiality based on the category of primary goods. After having taken into consideration the difference in the perspectives accepted by the two authors with respect to the problem of justice (Sen is oriented to securing the fate of the poor, whereas Rawls, focusing on obtaining an impartial choice of principles of justice, is concerned about nobody having a privileged position), the approach proposed by Sen was assessed as the more convincing one. This approach allows considering all the information concerning a broadly understood human existence (health, income, climatic, social, political conditions, etc.) when defining just social relations. (shrink)